काठमाडौं । पछिल्ला दुई दिनयता इलाम र आसपासका पहाडी जिल्लामा प्रकृतिले कहालीलाग्दो रूप देखाएको छ। लगातारको वर्षा र त्यसबाट उत्पन्न बाढी–पहिरोका कारण इलाम केन्द्रबिन्दु बनेको यो विपद्ले अहिले सम्म ४९ जनाको ज्यान लिएको पुष्टि भएको छ। अझै केही बेपत्ता छन् भने सयौं घरहरूमा क्षति पुगेको छ।
राजमार्ग बग्यो, जनजीवन ठप्प भएको छ । तीव्र वर्षापछि इलाम–झापा, इलाम–पाँचथर र इलाम–सिलगुडी जोड्ने प्रमुख राजमार्गका धेरै खण्ड पहिरोले बगाएका छन्। सडक अवरुद्ध भएपछि उद्धार र राहत कार्यमा कठिनाइ आएको इलाम जिल्ला प्रहरी कार्यालयले जनाएको छ।
सडक काटिएर इलाम बजारतर्फ खाद्यान्न, इन्धन र औषधिको आपूर्ति पूर्णरूपमा ठप्प भएको छ। स्थानीयवासीहरू आवश्यक सामानको अभावमा त्राहिमाम छन्।
स्थानीय बस्तीमा ठूलो क्षति भएको छ । इलाम नगरपालिका–६, देउमाई नगरपालिका र सन्दकपुर गाउँपालिका क्षेत्रका बस्तीहरू सबैभन्दा बढी प्रभावित भएका छन्। बाढी र पहिरोले सयौं घर बगाएको र विद्यालय, स्वास्थ्यचौकी तथा कृषि जमिनमा ठूलो क्षति पुगेको स्थानीय प्रशासनले जनाएको छ।
स्थानीयवासी भीमराज तामाङ भन्छन्, “रातभरि पानी पर्यो, बिहान उठ्दा गाउँमै पहिरोको थुप्रो देखियो। दुई छिमेकीको घरै बाँकी रहेन।”
उद्धारमा चुनौतीले झन समस्या आएको छ । वर्षा अझै निरन्तर भइरहेकाले उद्धार टोलीले जोखिम मोलेर काम गरिरहेको छ। नेपाली सेना, सशस्त्र प्रहरी र रेडक्रसका स्वयंसेवकहरूले उद्धार कार्यलाई प्राथमिकता दिएका छन्। हेलिकोप्टरमार्फत गम्भीर घाइतेहरूलाई झापातर्फ सार्ने प्रयास भइरहेको छ।
सरकारको आपतकालीन बैठक गृह मन्त्रालयले इलाम, पाँचथर, ताप्लेजुङ, झापा र धनकुटालाई “अत्यधिक जोखिम क्षेत्र” घोषणा गरेको छ। प्रधानमन्त्रीको अध्यक्षतामा शनिबार बेलुका बसेको आकस्मिक बैठकले राहत तथा पुनःस्थापनाका लागि तुरुन्त ५० करोड रुपैयाँको कोष स्थापना गर्ने निर्णय गरेको छ।
प्रधानमन्त्रीले सामाजिक सञ्जालमार्फत जनतालाई संयम रहन र अफवाहमा नफस्न आग्रह गर्नुभएको छ।
इलामजस्ता हरियाली र पहाडी भूगोलले भरिएका जिल्लाहरूमा बाढी–पहिरोको जोखिम विगत केही वर्षयता झन् बढ्दो छ। जलवायु परिवर्तन, अव्यवस्थित सडक निर्माण र वनक्षय यसका प्रमुख कारण मानिँदै आएका छन्।
स्थानीय विकास सरोकारवालाहरू भन्छन्, “यो केवल प्राकृतिक विपद् होइन, मानवीय लापरबाहीले निम्त्याएको चेतावनी हो।”
बचेकाहरूलाई तत्काल राहतको आवश्यकता छ — सुरक्षित बासस्थान, खाना र स्वास्थ्य सेवा। दीर्घकालीन रूपमा भने पहिरो व्यवस्थापन, भूमि उपयोग योजना र पूर्वसूचना प्रणाली सुदृढ गर्नुपर्ने विशेषज्ञहरूको सुझाव छ। इलाम अहिले पनि वर्षाको हर्कतमा छ — तर मानिसहरूको मनमा भने आशाको किरण अझै बाँकी छ।
